سازمان آمار و فناوري اطلاعات شهرداري تبريز جزو نادر سازمانها و دواير شهرداري تبريز و شايد ديگر شهرهاي كشور باشد كه تاسيس و راهاندازي خود را مرهون برنامة از پيش انديشيده و هدف گذاري همسو و ساختاري با فلسفه وجودي شهرداري مي باشد.
سازمان آمار و فناوري اطلاعات شهرداري تبريز جزو نادر سازمانها و دواير شهرداري تبريز و شايد ديگر شهرهاي كشور باشد كه تاسيس و راهاندازي خود را مرهون برنامة از پيش انديشيده و هدف گذاري همسو و ساختاري با فلسفه وجودي شهرداري مي باشد.
طرح جامع انفورماتيك شهرداري تبريز كه در واقع راه حل جامع، كلي، صريح و عملياتي براي پوشش دادن به نيازهاي اطلاعاتي مديريت شهرداري تبريز ارزيابي و عنوان ميگردد، با محوريت خدمات دهي از طريق ايجاد زير ساخت هاي لازم در حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات در مجموعه شهرداري و در نهايت فراهم نمودن امكانات لازم براي ارتقاء خدمت رساني دستي و مبتني بر مراجعه شهروندان به شهرداري به سطح خدمت رساني الكترونيكي و بدون نياز به مراجعه شهروندان به شهرداري تدوين گرديده و كليه فعاليت ها، ساختار و اركان سازمان بر اين مبنا استوار شده است.
به بيان ديگر؛ رويكرد ساختاري سازمان به مقولة پياده سازي سيستم هاي كامپيوتري در مجموعه شهرداري تبريز متوجه تقسيم بندي بر مبناي :
الف) سيستم هاي جامع عملياتي ( اختصاصي – عمومي )
ب) سيستم هاي جامع اطلاعاتي ( اختصاصي – مديريتي )
ج) شبكه و ارتباطات داخلي ساختماني و بين ساختماني
د) سخت افزار و نرم افزارهاي پايه
بديهي است كه تجهيز شهرداري تبريز به موارد فوق بدون مطالعات گسترده و جامع در ابعاد متغيير تكنولوژيكي و علمي و در سازگاري نسبي با شرايط وضع موجود شهرداري امكان پذير نبوده و از سويي ديگر؛ پس از انتخاب تكنولوژي در چارچوب متدولوژيهاي رايج دنيا نيز قطعاً بدون برنامه ريزي و جاري نمودن و ملحوظ ساختن جزء به جزء برنامههاي كلان انفورماتيكي بصورت پروژههاي مشخص و اقدامات معين در داخل بودجه شهرداري، رسيدن به اهداف سازمان، شهرداري و در نهايت دولت كريمه جهت برقراري شهرداري الكترونيكي، شهر الكترونيكي و شهروند الكترونيكي ميسور نخواهد بود.
حضور و ظهور برنامه ريزي در تمامي شئونات يك اقدام انفورماتيكي هم از جنبه ايجاد و استحكام جايگاه خود در متن بودجه شهرداري و هم از جنبه تقدم و تأخر اجزاي يك پروژه انفورماتيكي از اهميت بسيار قابل توجهي برخوردار است. به طور مثال عدم رعايت پيش نياز مهمي به مانند شبكه داخل ساختماني كه در طول زماني قابل اطمينان 15 الي 20 ساله پاسخگوي تمامي نيازهاي ارتباطي ساختار اداري– فني مستقر در يك ساختمان باشد و يا فقدان برنامه و طرح عملياتي براي ارتباط بين ساختمانهاي توزيع شده شهرداري تبريز در گستره شهر تبريز سرانجامي جز پيدايش سيستمهاي نرمافزاري حوزههاي كاري متعدد در داخل يك ساختمان بدون هيچگونه ارتباط منطقي و فاقد هرگونه يكپارچگي اطلاعاتي جهت پوشش دادن نيازهاي اطلاعاتي مديريت شهرداري نخواهد داشت. همچنين نبود ارتباط بين ساختمانها، هويت يكپارچه عملياتي- اطلاعاتي يك سازمان عريض و طويل مثل شهرداري را كه ميتواند و بايد از دست آوردهاي اساسي تجهيز به نظام رايانهاي باشد دچار نقصان خواهد نمود.
بنابراين بسيار حايز اهميت است كه توجه داشته باشيم هرگونه اقدام و هزينه خارج از برنامه و قواعد يك پروژه انفورماتيكي، ضمن آنكه نتايج رضايت بخش كاري را به دنبال نخواهد داشت؛ موجب هدر رفتن و بي حاصل بودن سرمايهگذاريهاي سخت افزاري و نرم افزاري نيز خواهد شد.
از اين منظر است كه اقدام سازمان آمار و فناوري اطلاعات در تعريف و برنامه ريزي بسيار گسترده براي تجهيز تمامي ساختمان هاي شهرداري تبريز به :
الف) طراحي و اجراي شبكه ساختيافته داخل ساختمانها يا Generic Cabling كه به طور همزمان امكانات انتقال اطلاعات ، صوت ، تصوير و برق اضطراري را در داخل يك ساختمان فراهم مي نمايد.
ب) استقرار نظام جامع اتوماسيون اداري كه با سمت و سوي رسيدن به انجام فعاليتهاي اداري بدون نياز به كاغذ و مبتني بر گردش كار رايانهاي طراحي و پياده سازي شده و درضمن آن، به عنوان پيش قرآول و زمينه ساز ساير سيستم هاي اختصاصي تلقي ميگردد.
ج) مطالعات ، انتخاب تكنولوژي و تامين كليه سخت افزارهاي مورد نياز ايستگاه هاي كاري پيشبيني شده در شبكه ساخت يافته ساختماني و همچنين تجهيزات ويژه مديريت شبكه مثل دستگاههاي تامين برق اضطراري UPS، كامپيوترهاي خادمServer و همچنين فضاي كاري مناسب جهت استقرار و تشكيل سايت كامپيوتري ساختمان.
د) استقرار نظام جامع سيستم هاي اختصاصي شهرداري با اولويت نرم افزارهاي نوسازي، كسب وپيشه، شهرسازي، درآمد و املاك كه در يك رويكرد وظيفهاي ، از اركان سيستم هاي عملياتي – اطلاعاتي شهرداري تبريز محسوب شده و آيينه واقعي از شهرداري الكترونيكي ميباشد.
هـ) برنامهريزي ، نيازسنجي، طراحي و استقرار نظام اطلاع رساني شهرداري تبريز كه تحت عنوان سايت اينترنتي شهرداري و سايتهاي اينترنتي شهرداريهاي مناطق و سازمانها و نيز جايگاه اينترنتي آژانس اطلاع رساني شهرداري تبريز آغاز به فعاليت نموده و درنهايت بصورت درگاه اطلاع رساني و انجام بخشي از عمليات اداري شهرداري يا همان Portal شهرداري ظهور خواهد يافت.
و ) قطعاً و يقيناً تحول و تغيير در يك بخش يا تمام شئونات انجام فعاليت يا ارايه خدمات يك سازمان گسترده عمومي مانند شهرداري بدون توجه ويژه به مقوله آموزش و ايجاد همزباني در آحاد لشكر عظيمي از نيروي انساني سازمان كه قرار است شهرداري را از وضع فعلي به وضع الكترونيكي و انفورماتيكي به حركت درآورند امكان پذير نبوده و دست كم نيل به اهداف را با چالش هاي بسيار جدي در زمان و هزينه مواجه خواهد نمود.
و اما در يك نگاه محتوايي به برنامه هاي انفورماتيكي شهرداري تبريز كه سازمان آمار و فناوري اطلاعات متولي و بازوي اجرايي شهرداري در تحقق و استقرار آن برنامه ها ميباشد، توجه خيلي جدي و دقيق را به ماده 5 اساسنامه سازمان معطوف ميدارم: « ايجاد بانك اطلاعاتي به منظور استفاده در طراحي و برنامه ريزي هاي شهرداري و ارتقاي كمي و كيفي بازدهي سيستمهاي موجود و مورد نياز و افزايش بهرهوري آنها جهت رساندن اطلاعات مورد نياز و درخواست اشخاص ذيربط با استفاده از خدمات ماشيني و انتشار نشريات مناسب.
ناگفته پيداست كه در تقسيم بندي شكلي _ محتوايي فعاليت ها و وظايف سازمان آمار و فناوري اطلاعات ، بندهاي «الف» تا « و» در زمرة فعاليتهاي شكلي قرار مي گيرند و همگي به عنوان پيشنيازهاي غير قابل عدول و غير قابل انكار براي تحقق هدف والاي محتوايي يعني تشكيل بانك اطلاعات شهري براي پوشش دادن كليه تصميم سازي ها و تصميم گيري هاي مديريت شهرداري در مورد تك تك عناصر و اجزاي متشكلة يك شهر تلقي مي گردند.
از اين منظر؛ يك دامنه وسيعي از فعاليتهاي انفورماتيكي كه فعلاً يا شايد بعدها براي مجموعه شهرداري ناآشنا و غير ملموس مي باشد، عبارتند از:
بررسي ها و مطالعات گسترده در زمينه تئوريهاي طراحي شبكه و ارتباطات
مطالعات و ارزيابي هاي بسيار پردامنه و متغير در زمينه سخت افزار
بررسي هاي دايمي و همه جانبه در زمينه نرم هاي پايه و سيستم هاي توليد شده توسط شركتها
مطالعات،برنامه ريزي، نيازسنجي، امكان سنجي، مديريت و تحقق كامل پروژه عظيم، استثنايي و دامنه دار پرواز برفراز شهر تبريز و پايه ريزي و نهادينه سازي توليد، باز توليد و فرآوري مستمر نقشههاي پايه شهر تبريز به عنوان ركن اساسي پايگاه اطلاعات جغرافيايي شهرداري و شهر تبريز
بنابراين آن بخش از فعاليتها و وظايف را كه براي سازمان برشمرديم و در ساختمانهاي شهرداري تبريز نمود فيزيكي – عيني و قابل رويت مييابند مثل شبكه، سخت افزار و سيستم هاي نرم افزاري عمومي و اختصاصي تنها بخشي از فعاليت ها و برنامههاي سازمان بوده و در واقع حاصل وجود و تحقق فعاليتهاي غير ملموس اخيرالذكر ميباشند و قطعاً بدون تداوم و لحاظ اهميت برنامهاي و بودجهاي اين فعاليتها، تضمين براي استمرار عملكرد و توسعه موزون سيستمهاي نرمافزاري مناطق و انتفاع حداكثري از سرمايه گذاري قابل توجه در شبكه و سخت افزاري مناطق و ديگر ساختمانهاي شهرداري متصور نخواهد بود.
لذا پيش بيني بودجه و اعتبارات لازم در چارچوب برنامههاي مشخص براي ارتقاء و توسعه كمي و كيفي ساختار فني سازمان از طريق بالا بردن سطح دانش فني، برقراري جريان دايمي انتقال دانش فني از شركتهاي توليد كننده محصولات نرم افزاري و سخت افزاري و شبكه به كادر فني سازمان و برنامه ريزي براي ايجاد انگيزههاي كافي جهت حضور پررنگ و جدي در توليد، توسعه و نگهداشت و پشتيباني زير ساختها و رو بناهاي انفورماتيكي توسط كاركنان خدوم و ساعي سازمان از اهميت ويژهاي برخوردار ميباشد.
با عنايت به اينكه كل سرمايه سازمان متعلق به شهرداري تبريز مي باشد و سازمان بنابر تصريح ماده 3 اساسنامه ؛ "... داراي شخصيت حقوقي و استقلال مالي و اداري بوده و مطابق با مفاد و مواد اساسنامه مصوب و آييننامههاي مصوب طبق اصول بازرگاني و بصورت خودگردان و خودكفا اداره خواهد شد"، حتي در وضعيت فعلي كه اساسنامه تصويب شده ولي آيين نامه مالي- معاملاتي ندارد و از آيين نامه مالي و معاملاتي شهرداري تبعيت مي نمايد، ساختار فعاليت ها و برنامه ها طوري تنظيم شده است كه بدون اتكاي كامل مالي به شهرداري با ارايه خدمات و در ازاي دريافت سود بابت خدمات ارايه شده دخل و خرج سازمان را تأمين نموده است.
از سوي ديگر مطابق تبصره 4 ماده 8 اساسنامه و "... در اجراي سياست خودكفايي و در صورت سود دهي سازمان مي تواند هر سال پنج(5) درصد الي ده(10) درصد سود ويژه خود را بابت استهلاك بدهي هاي خود به شهرداري، بحساب شهرداري تبريز واريز نمايد".
بديهي است كه سازمان تخصصي و نوپايي مثل فناوري اطلاعات و ارتباطات مطابق عرف رايج ايران و جهان در زمره سازمانهاي سرمايه اي تلقي گرديده و علي الاصول انتظار تأمين كامل منابع مالي لازم سازمان به صورت خودكفا و خودگردان بلافاصله بعد از تاسيس منطقي نمي باشد تا چه رسد به بحث سود آوري!
در واقع به ديگر بيان مقوله ICT در تمام دنيا به عنوان بخش غير مولد و مصرفي ظاهر مي گردد و در طول زمان با جاري ساختن زير ساخت هاي اطلاعاتي و ارتباطي در جريان انجام فعاليت هاي بنيادي سازمانها و به صورت غير مستقيم عوايد و سود سرشاري را نصيب سازمانها مي سازد.
بنابراين شكل گيري و توسعه بهره مندي از بستر ICT در سازمانها به هيچ وجه ملازم با نگاه تجاري و سود آوري نبوده و مديريت ارشد سازمانهايي كه تشخيص نياز به بهره مندي از فناوريهاي نوين را داشته باشند بايد با تغييرات در چارچوب بودجه ريزي و برنامه هاي خود امكان تأمين اعتبار و نقدينگي براي رشد و شكوفايي ICT را فراهم نمايند. به ديگر سخن شهرداري تبريز بايستي تا استقرار كامل زيرساختهاي مورد نظر در ICT به عنوان معين سازمان عمل نمايد.
اين موضوع به روشني و وضوح كامل در سياست ها و برنامه هاي دولت در برنامه سوم و چهارم توسعه حول محور توسعه كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات مشاهده مي گردد و قطعاً برنامه هاي دولت در بخش زير ساختهاي ارتباطي مثل فيبر نوري هيچگاه متوجه سودآوري سريع در طول حتي يك برنامه توسعه هم تعريف و پياده سازي نگرديده است.